T C. Anayasa Mahkemesi

Karasal televizyon ve karasal radyo yayınları için uygun görülen kanalve frekanslar ile karasal sayısal yayınlar için bir multipleksten az olmamaküzere uygun görülen sayıda multipleks kapasitesi, Türkiye Radyo-televizyonKurumuna tahsis edilir. Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna tahsis edilen frekansve multipleks kapabahsegel giriş ile en az dört karasal televizyon ve dört karasalradyo yayını yapılır. Tahsis tarihinden itibaren iki yıl içinde kullanılmayanveya kullanımına son verilen kanal, frekans ve multipleks Üst Kurul tarafındanyeniden değerlendirilir. Tahsisten sonra, Türkiye Radyo-Televizyon Kurumununilave karasal yayın ihtiyacının ortaya çıkması hâlinde, kapasite imkânlarıölçüsünde bu husus da yukarıdaki çerçevede değerlendirilir. B)Siyasî partiler, sendikalar, meslek kuruluşları, kooperatifler, birlikler,dernekler, vakıflar, mahallî idareler ve bunlar tarafından kurulan veyabunların doğrudan veya dolaylı ortak oldukları şirketler ile sermaye piyasasıkurumları ve bunlara doğrudan veya dolaylı ortak olan gerçek ve tüzel kişilereyayın lisansı verilemez. Bu kuruluşlar, medya hizmet sağlayıcı kuruluşlaradoğrudan veya dolaylı ortak olamaz. 6112 sayılı Yasanın yukarıda Anayasaya aykırılığı ileri sürülenmadde ve hükümlerinin uygulanması halinde; hem radyo ve televizyon yayınları veşirketleri hem de RTÜK personeli temel hak ihlallerine uğrayarak, RTÜK veüyeleri de Anayasa ile özel olarak düzenlenen hükme aykırı faaliyet göstererek,sonradan öngörülemeyecek ve giderilemeyecek büyük kayıplara sebebiyetverilebilecek, böylece telafisi imkansız zararlar doğacaktır.

Bu nedenlepersonel, Anayasanın 128 inci maddesinde sözü edilen genel idare esaslarınagöre asli ve sürekli nitelik taşıyan kamu hizmetlerini yerine getirenpersoneldir. Anayasanın 7 nci maddesinde yasama yetkisinin Türk Milleti adınaTürkiye Büyük Millet Meclisine ait olduğu ve bu yetkinin devredilemeyeceğiöngörülmüştür. Buna göre, Anayasada yasayla düzenlenmesi öngörülen konulardayürütme organına ya da Anayasada yürütme görevi verilen karar organlarına genelve sınırları belirsiz bir düzenleme yetkisinin verilmesi olanaklı değildir.Yürütmenin düzenleme yetkisi, sınırlı, tamamlayıcı ve bağımlı bir yetkidir. Bunedenle, Anayasada öngörülen ayrık durumlar dışında, yasalarla düzenlenmemişbir alanda, yasa ile yürütmeye genel nitelikte kural koyma ve yasayla konulankuralları değiştirme yetkisi verilemez. Yasal düzenlemeler ancak yasa koyucutarafından kaldırılabilir ya da değiştirilebilir. Üst Kurul için birincil öneme sahip çalışma ve değerlendirmelerinBaşkan tarafından yapılması, Üst Kurul yetkisinin sürekli olarak ve Üst Kuruluniradesi dışında Başkana verilmesi anlamına gelir. Üst Kurulun görev veyetkileri göz önünde bulundurulduğunda, diğer kuruluşlarla ilişki ve temsil de,Başkanın Üst Kurulu ‘protokol’ anlamında temsilin ötesinde, bir genel yetkiyiişaret etmektedir. Türkiye’nin de taraf olduğu Avrupa Sınır Ötesi TelevizyonSözleşmesinde, müstehcenlik yer almamıştır. Sözleşmenin 7 nci maddesininbirinci fıkrasının (a) bendinde, yayınların uygunsuz (indecent) olmaması vepornografi (pornography) içermemesi öngörülmüştür. Pornografiye, hiçbir programya da yayın türünde, haber, eser, sanat teması ya da sanatsal öğe olarakbaşvurulamaz.

I)Yayın hizmetlerine ilişkin kamuoyu araştırmaları yapmak veya yaptırmak ve buaraştırmaların sonuçlarını ilgili taraflar ve kamuoyuyla paylaşmak. H)Başkan adına imzaya yetkili personelin görev ve yetki alanını belirlemek. (2)Üst Kurul, Başkan tarafından; Başkanın bulunmadığı hâllerde Başkan Vekilitarafından yönetilir ve temsil edilir. Başkan ve Başkan Vekilliğinin aynı andaboşalması durumunda en yaşlı üye Üst Kurula başkanlık eder. (9)Frekans planlarının uygulanmasına, karasal sayısal yayına geçiş ve sıralamaihalesine ilişkin usul ve esaslar Üst Kurul tarafından çıkarılacak yönetmeliklebelirlenir. M)Türkçenin, özellikleri ve kuralları bozulmadan doğru, güzel ve anlaşılırşekilde kullanılmasını sağlamak zorundadır; dilin düzeysiz, kaba ve argokullanımına yer verilemez. Hukuk devletine aykırı olan, temel hak ve özgürlükleri ölçüsüzcesınırlandıran ve Anayasaya açıkça aykırı olan bir düzenlemenin uygulanmasıhalinde, sonradan giderilmesi olanaksız zararlara yol açacağı çok açıktır. (5) numaralı fıkrada ise, ‘Üst Kurul müşaviri ve uzman denetçikadrosunda bulunanlar, Üst Kurulda Başkan tarafından uygun görülen birim veişlerde görevlendirilirler’ denilmiştir. Yasa kuralı, ilgili kişilerin mevcut şartlar altında belirli birişlemin ne tür sonuçlar doğurabileceğini makul bir düzeyde öngörmelerini mümkünkılacak şekilde düzenlenmelidir. Öngörülebilirlik şartı olarak nitelendirilenbu ilkeye göre yasanın uygulanmasında takdirin kapsamı ve uygulama yöntemibireyleri keyfi ve öngöremeyecekleri müdahalelerden koruyacak düzeyde açıklıklayazılmalıdır.

• Müstehcenlikkavramının herkesin ortak olarak kabul edebileceği bir tanımının yapılmasıolanaklı olmayıp, yapılan tanımlarda, ‘şehvet hissine yönelik’, ‘şehvethissini tahrik’, ‘ar ve haya duygusunu tahrik eden’ gibi ortakolarak kullanılan bazı unsurları bulunduğu anlaşılmaktadır.
• Yasayla düzenleme ilkesi, düzenlenen konudan yalnız kavram, ad vekurum olarak söz edilmesi değil, bunların yasa metninde kurallaştırılmasıdır.Kurallaştırma ise düzenlenen alanda temel ilkelerin konulmasını ve çerçeveninçizilmiş olmasını ifade eder.

Davakonusu ”en az bir yıl” ibaresi ile sıralama ihalesinekatılacak kuruluşların bu alanda tecrübeli olmaları şartının aranması suretiylekıt kaynak olan frekansların kullanımında en yüksek fayda ve veriminalınmasının hedeflenmesi ve dolayısıyla kamu yararının sağlanması amaçlanmaktaolup, çalışma ve sözleşme yapma özgürlüğüne aykırı bir durum bulunmamaktadır. AnayasaMahkemesi’nin birçok kararında da belirtildiği üzere, Devletin hüküm vetasarrufunda bulunan yerlerin özel mülkiyete konu olması mümkün değildir.Devletin, özel sektöre ancak belirli sürelerle yapacağı tahsisler karşılığındaişletme izni ve hakkı vermesi söz konusu olup, bu iznin kime ve hangi şartlarlaverileceğini belirleme yetkisi kanun koyucuya aittir. Açıklanannedenlerle dava konusu kural, 2., 5. (5)Bu Kanun ile Üst Kurula verilen görevlerin gerektirdiği aslî ve sürekli görevve hizmetler, Üst Kurul uzmanları ile Üst Kurul uzman yardımcılarından oluşanmeslek personeli ve idarî personel eliyle yürütülür. Üst Kurul kadrolarınaatanacakların, 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinde belirtilen şartlarıtaşımaları gerekir. Söz konusu kadrolara yapılacak atamalara ilişkin diğerhususlar Üst Kurul tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. A)Yayın hizmetleri alanında ifade ve haber alma özgürlüğünün, düşünceçeşitliliğinin, Rekabet Kurumunun görev ve yetkileri saklı kalmak kaydıylarekabet ortamının ve çoğulculuğun güvence altına alınması, yoğunlaşmanınönlenmesi ve kamu menfaatinin korunması amacıyla gerekli tedbirleri almak. Anayasanın 133 üncü maddesinde öngörülen RTÜK’nin, radyo vetelevizyonfaaliyetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesi görev ve yetkisi içinde,’yayınların denetlenmesi’, yayınların izlenmesi, değerlendirilmesi ve ihlalinoluşup oluşmadığına, oluştuysa hangi ihlalin yapıldığına ve bu ihlale karşıhangi yaptırımın uygulanacağına dair karar verilmesi süreçleriyle gerçekleşir. Açıklanan nedenlerle, 6112 sayılı Yasanın 38 inci maddesinin (4)numaralı fıkrasıAnayasanın 2 nci maddesine aykırı olup, iptali gerekmektedir.

Dava konususözcüklerin yer aldığı fıkrada ‘karşılıklılık ilkesi’ de yasal güvence altınaalınmamıştır. Temel hak ve özgürlükler içinde yer alan basın ve yayın hakkı,Anayasanın 14 üncü maddesinin koruması altında olup, Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yokedilmesini veya Anayasada belirlenenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasınıamaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz. Fıkranın ikinci tümcesinde ise ‘millî güvenliğin açıkça gereklikıldığı hâllerde yahut kamu düzeninin ciddî şekilde bozulmasının kuvvetle muhtemelolduğu durumlarda’ ifadesi kullanılmak suretiyle soyut ve belirsiz düzenlemeyapılmıştır. Millî güvenlik ve kamu düzeni Anayasanın 28 inci ve bu maddeningöndermesiyle 26 ncı maddelerinde sınırlama nedeni olarak gösterilmeklebirlikte, Anayasa maddelerinde gösterilen sınırlama nedenlerinin yasadayinelenmesi Anayasanın 13 üncü maddesi kapsamında yeterli değildir. Yasaylasınırlamanın ‘yasallık ilkesine’ uygun olarak açık, net, belirgin ve somutolması yasa uygulayıcılarının, yorumcularının ve denetleyicilerinin keyfiliğineve sınırsız takdirine bırakılmaması gerekir. Davadilekçesinde, dava konusu kuralla RTÜK’e ait olan yaptırım kararı vermeyetkisinin Bakanlığa devredilerek Üst Kurul’un yetkilerinin sınırlandırıldığıbelirtilerek kuralın, Anayasa’nın 133.

(12)Emeklilik bakımından; başkan yardımcıları bakanlık genel müdürü, dairebaşkanları bakanlık genel müdür yardımcısı, I. HukukMüşaviri, Üst Kurul uzmanları Başbakanlık uzmanı, Başkanlık müşaviri Üst Kurulmüşaviri, uzman denetçi bakanlık müşaviri ile denk kabul edilir. Diğerunvanlardaki personele 657 sayılı Kanundaki eşdeğer kadrolara ilişkin hükümleruygulanır. (3)Başkana görevlerinde yardımcı olmak üzere iki başkan yardımcısı atanır. Başkanyardımcılarının en az dört yıllık yükseköğrenim mezunu olmaları, Devletmemuriyetinde oniki yıllık meslekî tecrübeye ve Devlet memuriyeti için aranankoşullara sahip olmaları şarttır. (2)Ana hizmet birimleri; İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı, İzin veTahsisler Dairesi Başkanlığı, Uluslararası İlişkiler Dairesi Başkanlığı,Kamuoyu, Yayın Araştırmaları ve Ölçme Dairesi Başkanlığı, Strateji GeliştirmeDairesi Başkanlığıdır. Destek hizmet birimleri; İnsan Kaynakları ve EğitimDairesi Başkanlığı, Bilgi Teknolojileri Dairesi Başkanlığı ile İdarî ve Malîİşler Dairesi Başkanlığıdır. Danışma hizmet birimi Hukuk Müşavirliğidir.Başkana bağlı olarak Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği kurulur. İhtiyaç duyulmasıhalinde sayısı beşi geçmemek üzere yayıncılık faaliyetlerinin yoğun olduğubölge merkezlerinde Üst Kurul kararıyla temsilcilik açılabilir. V)Seferberlik ve savaş ilânı hallerinde görev ve yükümlülükleri yerine getirmekiçin ihtiyaç duyulan hususları, Milli Savunma Bakanlığı ile koordineli olarakçıkarılacak bir yönetmelikle belirleyerek yayıncı kuruluşlara bildirmek vebunları denetlemek. M)Görev alanına giren konularla ilgili ikincil düzenlemeleri yapmak. L)Yayın hizmetleri alanında hazırlanan mevzuat taslakları hakkında görüşbildirmek.

Anayasa koyucu, hakim kararının süresini de, konununözelliği nedeniyle özel olarak düzenleme gereği duymuş ve hakimin, ilgilininmüracaat tarihinden itibaren ‘en geç yedi gün’ içerisinde karar vermesiniöngörmüştür. Hakim, yedi güne kadar her an karar verebilecek, ancak kararsüresi yedi günü geçemeyecektir. Yasa koyucunun, Anayasanın hakime tanıdığı busüreyi kısaltarak yasayla üç güne indirmesi Anayasanın 32 nci maddesininbağlayıcı hükmüne aykırılık oluşturacaktır. Yürürlükten kaldırılan 3984 sayılı Yasanın 5 inci maddesinin (k)bendinde yer alan benzer nitelikli hükme ‘haber niteliği dışında’ sözcüklerieklenerek, yargıya intikal eden konularda yargılama süresince haber niteliğitaşıyan yayınların yapılabileceği öngörülmüştür. Böylece, haber niteliğigerekçesiyle yayın yapılabilecek, yapılacak yayınların yargılama sürecini vetarafsızlığını etkiler nitelikte olup olmadığı ise yayından sonrakideğerlendirmelere bırakılacaktır. Bu etkilemenin niteliği, etkileme olupolmadığı belirsizdir.

Bunedenle yayıncıya yapılacak her müdahale, o yayının, yani 26. Maddedegüvence altına alınan hürriyetten ‘haber veya fikrin alıcısı’ olarak yararlanankişinin de temel bir hakkına müdahale anlamına gelir. Maddesinde güvence altına alınan haberleşme özgürlüğükapsamında kullandığı müddetçe, gönderilen haber veya bilgiye yapılan müdahale,22. Maddedeki hürriyete de yapılmış bir müdahale niteliğindedir. Ancak 6216 sayılıAnayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 43.maddesinin (3) numaralı fıkrasına göre Mahkemenin, Kanunların, Kanun HükmündeKararnamelerin ve TBMM İçtüzüğü’nün Anayasa’ya aykırılığı hususunda ilerisürülen gerekçelere dayanma zorunluluğu yoktur.

Anayasanın sözü ve ruhu, radyo ve televizyon kuruluşlarını, piyasakuruluşları olarak algılamamış, radyo ve televizyon hizmetlerini, özelkuruluşlar tarafından yerine getirilse bile ‘kamu hizmeti’ olarak görerekdevlet gözetimi altında tutmuştur. 133 üncü madde, radyo ve televizyonistasyonlarının kurulması ve işletilmesini ‘kanunla düzenlenecek şartlarçerçevesinde’ serbest bırakırken, aynı zamanda Anayasanın bağlayıcılığı veüstünlüğünü de kabul etmiş, bu alanda bir istisna da öngörmemiştir. 19 uncu maddenin (1) numaralı fıkrasının (f) bendinin birincitümcesinde, ‘bir medya hizmet sağlayıcı kuruluşta doğrudan toplam yabancısermaye payı, ödenmiş sermayenin yüzde ellisini geçemez’ denilmek suretiyle,bir medya hizmet sağlayıcı kuruluşta doğrudan toplam yabancı sermaye payınınödenmiş sermayenin yüzde ellisine kadar çıkabileceği öngörülmüştür. TRT, kamu tarafından finanse edilen ve Anayasalstatüye sahip bir yayın kuruluşu olup, yükümlülükleri nedeniyle diğer radyo vetelevizyon kuruluşlarından farklı bir konumdadır. Dava konusu kuralda, kamusalyayın yapmakta olan TRT’nin, Kanun’da yer alan yayın ilkeleri yönünden denetimetabi tutulacağı ve maddede belirtildiği üzere yükümlülüklere aykırılık halindeihlalin gerekçesi açıkça gösterilmek suretiyle uyarılacağı belirtilmiştir.Bununla birlikte yaptırım kararının gereğinin yerine getirilmesi için kararınRTÜK’ün ilişkili olduğu bakanlığa bildirilmesi kabul edilmiştir. Söz konusubildirim, yaptırım kararının gereğinin yerine getirilmesi amacıyla yapılmaktadır.Dolayısıyla, RTÜK’e ait olan bir yetkinin devri ya da sınırlandırılması sözkonusu değildir. Kanun’un 39.maddesinin dava konusu kuralın da yer aldığı (6) numaralı fıkrasında,Üst Kurul üyelerinin görevleriyle bağlantılı olarak işledikleri iddia edilensuçlara ilişkin soruşturmaların 4483 sayılı Memurlar ve Diğer KamuGörevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun’a göre yapılacağı ve bunlar hakkındasoruşturma izninin, ‘Başbakan veya görevlendireceği bakan tarafından’ verileceğikurala bağlanmıştır. Kamu görevlilerinin genel olarak uyacakları meslekî ve etik ilkeve kuralları belirlemek, bunların uygulanmasını gözetmek, kamu görevlileriningörevlerini eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak yapmalarınısağlamak ve etik davranışları yerleştirmek amacıyla, 5176 sayılı KamuGörevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik YapılmasıHakkında Kanunla ‘Kamu Görevlileri Etik Kurulu’ kurulmuştur. Maddenin ikinci fıkrasında ise Kanun’un, Üst Kurul çalışanları ileüst kurul başkan ve üyeleri dahil tüm personeli kapsayacağı belirtilmiştir. Tekbir verici tesis ve işletim şirketi tarafından kurulacak vericinin, frekansplânlarının uygulama maliyetinin düşürülmesi, istasyon ve yayın güvenliğinindaha kolay sağlanması, işletme, personel ve yedek malzemeden tasarrufedilebilmesi gibi nedenlerle ekonomik ve işletmecilik açısından daha etkin veverimli olacağı, Kanun’un 26.